Gül, Türk Edebiyatı’nda çiçeklerin hası olup bülbülle birlikte anılan güzel ikililerden birisidir. Rengi, kokusu, yağı, bahçesi ayrı anlamlar içerir. Dünya edebiyatında, değişik kültürlerde, Tasavvufta da güle yüklenen anlamlar farklıdır.
Pek çok öğretide gül ve gonca zıtlığın aynası gibi görünür; Birlik ve çokluk, yaşam ve ölüm gibi. Bülbülle âşık ve maşuk makamlarında, aşk yolunda yürümüşler. Kimileyin Meryemcesine saflığı anlatmış kimileyin de gökyüzündeki güneşi. Simyacılar, saf bilgelik demişler, gülün adına. Bahçesi, çalışarak erginliğe geçişin yeri olmuş. Sufi dilinde gül, Allah’a kavuşmayı dileyen yolcuyu, bahçe de öğretmeni anlatmış, dikenlerine karşın.
İslam dininde, Hazret-i Muhammet’i sav. simgelemiş, Güllerin Efendisi, denmiş adına. Hasan, Hüseyin Efendilerimizin gözleri ve kanı benzetilmiş kırmızı güllere. Cebrail as. ile Peygamberimizin buluşmalarında her yan mis gibi gül kokarmış.
Gülün cemalinde Hakk’ı seyreden âşıklar, bülbül kesilip şakımışlar seherlerde. Dikenlerin, kalplerine batıp kanlarıyla gülü suladıklarını, ona renk verdiklerini fark edememişler Aşk sarhoşluğundan. Goncanın, Teklik makamında, Gül oluş seyrinde hadis tecelli etmiş:” Kırmızı Gül, Allah’ın Muhabbetinden bir parçadır.” Habip Gülleri, sevgi erlerinin tacı olmuş.
Has bahçenin has gülleri, sır içinde sır söyler anlayanlara. Sarısı kelamı, kırmızısı ilâhi ilmi, beyazı yürünülen yolu, siyahı ise gerçeği simgelemiş. Elif gibi dosdoğru, yeşil tacıyla yedileri soluklamış. Nefsimizi, renkleri, gezegenleri saklamış bağrında. Yedi uyurları, iki yediliyi söylemiş yıllardır.
Şam gülleri, ömürlerinin akşamlarında yitip giden Allah Dostlarının tenlerinden yayılmış ufuklara Şemscesine. Bağdat gülleri, üç çevrimde, toplumun dini kurallarını ve Hakk’a erme sırlarını anlatmış gönül yolcularına. “Hamdım, piştim, yandım.” Dedirtmiş. İlmin özü gül kokusu, İbn-i Sina’ya göre bellekleri açıp Hak yolunu gösterirmiş.
Kanayan rengiyle güller, Şems ve Mevlâna ve cümle Âşıklar için vazgeçemedikleri Tek Gülün aynalarıymış.
“Arşın nurunun yeryüzündeki temsilcileri Allah Dostlarından biri olan Tebrizi, gül bahçesi, orada açan güller, dallarda öten bülbül ve bahçevan hâsılı her şey. Zıtlıkları içeren bu dünyada ikilikten kurtulan yakan, yanan cennet kokulu aşk gülü.” Mevlâna hz.
